Çocuklarda Hayali Arkadaş Nedir?
Çocuğa, eğlendiği veya endişelendiği anlarda eşlik eden, çocuğun duygularını rahatça paylaşabildiği zihinsel imgedir. Çocukların hayali arkadaş edinmesi hayal ve gerçek arasındaki farkın henüz net olmadığı bir dönem olan, okul öncesi dönemde görülme olasılığı yüksek bir durumdur.
Bazı çocuklar, zihinlerinde beraber oynayabildikleri ve çeşitli aktiviteler yapabildikleri hayali arkadaşlar yaratırlar. Bunlar tamamen kendi yarattığı bir karakter ya da oyuncak peluş gibi herhangi bir nesne olabilir.
Bu kavram birçok aile tarafından çoğunlukla endişe verici bulunmaktadır. Ancak çocuğun dünyasında hayali bir arkadaşın varlığı oldukça sağlıklı ve normaldir. Hayali arkadaş genellikle 2-7 yaş civarlarında oluşturulur ve varlığı 12-13 yaşa kadar devam edebilir. Bu arkadaşlığın görülme nedenleri, görülme sıklığı ve görülme zamanı, çocuktan çocuğa farklılık gösterebilir.
Çocuğun dünyasında hayal ürünü bir arkadaşın belirmesi çocuğun yaratıcılığının, hayal gücünün ve zekasının bir ürünüdür. Çocukların çoğu bunların gerçek olmadıklarını bilirler. Bunun yanı sıra onlarla iletişimleri tıpkı gerçek bir arkadaşıyla olduğu gibi olumlu ve olumsuz duygular içerebilir. Çocuk hayali arkadaşıyla sırlarını paylaşmak, zorlandığı konularla baş etmek ve bir oyun arkadaşına sahip olmak için yaratabilir. Genellikle hayali bir arkadaşın varlığı çocuğun yalnızlık çekip sosyal ilişki kuramadığını düşündürür. Aslında çocuklar hayali arkadaşlar oluşturarak yalnızlığıyla başa çıkmak için yaratıcılığını kullanır.
Çocukların hayali arkadaş edinme sebepleri neler olabilir?
Genel olarak;
- İlk doğan ya da tek olan,
- Aşırı korumacı ebeveyn tutumları olan,
- Dışlanan, veya arkadaşlık kurabileceği ortamlardan uzak kalan,
- Hayal gücü gelişmiş, yaratıcılığı yüksek olan,
- Sosyal yönü güçlü olan ancak sosyal ilişkilerin sınırlı olduğu ortamlarda büyüyen
- Taşınma, boşanma, okul değişikliği ve travma gibi çocuğun stres yaşadığı durumlarda
- Aşırı otoriter ya da ilgisiz ebeveyn tutumlarıyla yetişen çocuklarda, görülebilmektedir.
Faydaları nelerdir?
- Çocukların hayal güçlerini geliştirerek hayattaki zorluklarla başa çıkmalarına yardımcı olur.
- Çocukların içsel çatışmalarını ve fobilerini dışa vurmalarını sağlar.
- Çocukların olumlu ve olumsuz düşüncelerini serbest bırakmasını sağlar. Bu duygu ve düşüncelerini daha sağlıklı yollarla ifade etmeyi öğrenir.
- Çocukların dünyayı daha iyi anlamalarına, kontrol etmelerine yardımcı olur.
- Utangaçlığı azaltarak sosyalleşmeyi destekler.
- Konsantrasyon ve Kelime dağarcığını zenginleştirerek dil becerilerini geliştirir.
- Empati yeteneğini geliştirmeye katkıda bulunur. Daha çok paylaşmayı ve arkadaşlarıyla uyum içerisinde olmayı öğrenir.
Aileler neler yapmalı?
Aileler çocuklarının hayali bir arkadaş edindiklerini fark ettikleri zaman ister istemez kaygılanırlar. Ancak böyle bir durumda endişeye kapılmadan, ebeveynlerin çocuklarının hayali arkadaşıyla ilgili anlattıklarını dikkatle dinleyip gözlem yapmaları önerilir. Bazı çocuklarda görülen bu durum, çocuğunuzun gelişiminde bir aşamadır.
Çoğu zaman yemek yerken, oyun oynarken ya da televizyon izlerken çocukların yanındadır. Unutulmamalıdır ki! Bu bir hastalık durumu değildir! Çocuklar zaman zaman isimler de verebilir. Hatta bazen arkadaşlıklar sona ererken yerini yeni hayali arkadaşlar alabilir.
Çünkü hayali arkadaşıyla ilgili sorular sormak ve çocuğun yarattığı bu karakteri yok saymayıp tanımaya çalışmak oldukça önemlidir. Böyle bir yaklaşım çocuğun hayali arkadaşıyla ilgili daha çok paylaşım yapmasını ve hatta çocuğunuzun dünyasını keşfetmenize yarar sağlar. Bu dünyaya ebeveyn tarafından saygı duyulmadığı zaman veya çocuğun gerçekte olmayan biriyle konuştuğu konusunda ailelerin ısrarcı olması çocuk için olumsuz sonuçlara yol açabilir.
Ancak zaman zaman çocuklar yaptıkları bir yanlışı, ya da yaptığı bir olumsuz deneyimi sanki hayali arkadaşı yapmış gibi ailesine anlatabilir. Böyle bir durumda da çocuğu sakince ve söylediği her sözü dikkatli bir şekilde dinlemek önemlidir. Hatta çocuğunuz sizi hayali arkadaşıyla oyun oynadığı zaman oyuna davet ederse çocuğunuzla birlikte oyunlara katılabilirsiniz.
Uzman desteğine ne zaman başvurulmalı?
Bazı davranış bilimciler, ‘’Hayali arkadaşları’’ çocukların gelişimi için oldukça sağlıklı bir dönem olarak değerlendirmektedir. Hayali bir arkadaşa sahip olan çocukların bilişsel gelişimlerine nasıl etki ettiğini araştıran bazı çalışmalarda ise hayali bir arkadaşa sahip olan çocukların, sosyal, dil ve bilişsel gelişimlerinde oldukça ilerleme olduğu gözlenmiştir.
Genellikle okul öncesi dönemde ortaya çıkan bu durum çocuklar 5-6 yaşlarına geldiklerinde kendiliğinden ortadan kaybolmaktadır. Ancak bu durum çocuktan çocuğa farklılıklar göstermektedir. Zaman zaman ilkokul dönemlerinde de çocukların hayali bir arkadaşın varlığının sürdüğü durumlara da rastlanmıştır.
Bu durum okul hayatı boyunca (uzun bir dönem) hayali arkadaşın varlığının ısrarla devam etmesi psikolojik başka durumların varlığına işaret edebilir. Çocuğun sosyal gelişimine zarar vermeye başladığı ve akranlarıyla zaman geçirmeyi reddettiği gözlemlendiğinde ebeveynlerin, uzman desteği ile süreci devam ettirmesi önerilir.