Bloom Taksonomisi Nedir?

Bloom Taksonomisi

Hedeflerin belirlenmesini kolaylaştırmak amacıyla 1950’li yılların sonlarında ortaya çıkartılan taksonomiler büyük ilgi görmüştür. Bu taksonomiler arasında Bloom ve arkadaşları tarafından ortaya konulan bilişsel alan taksonomisi çok önemli bir yer tutmaktadır. 

Bloom her öğrencinin algısının farklı olduğunu okullarda ve toplu eğitim verilen yerlerde bu farklılığın etkisini en aza düşürmek ve bunu öğrenci, aile ve toplum için faydalı hale getirmek için çalışmıştır. Taksonominin temel yapısı öğrenciye etki eden kişisel algılama farklılıklarını kontrol atına alarak eğitimin niteliğini kontrol altına almaktır. Ek süre ve çaba ile her öğrencinin öğrenmesi ya da istenilen düzeye ulaşmasının mümkün olduğunu savunmuştur. Bunun için 3 temel değişken vardır. Bunlar; 1.Öğrenci nitelikleri 2.Öğretim hizmetinin niteliği 3.Öğrenme ürünleridir.

Peki taksonomi ne demektir? Taksonomi, varlıkların basitten karmaşığa doğru giden ve aşamalı olarak, basamakların birbirlerinin ön koşulu olacak şekilde sınıflandırılmasıdır. Bloom taksonomisine göre her hedef düzeyi bir öncekine dayalı bir sonrakinin hazırlayıcısıdır. Bloom taksonomisinin mantığını aşamalı bir oyuna benzetebiliriz. Bir basamağı bitirmeden diğerine geçilmesi mümkün değildir.

Bloom’a göre bir hedef, tek bir alanla ilgili olarak ortaya çıksa da gerçekte Bilişsel, Duyuşsal ve Psikomotor olmak üzere üç alanın birbiriyle bağlantısı söz konusudur. Bloom’un taksonomisinde Bilişsel alan; düşünce, zihinsel etkinlikler, yorum yapma gibi davranışları içerir. Duyuşsal alan; duyarlılık, inanç, tutum, ilgi, dünya görüşüne sahip olma gibi içsel davranışları içerir. Psikomotor alan; hareket, spor, kaslarla ilgili beceri gerektiren davranışları içerir.

İnsanın zihinsel süreçlerinin ele alındığı bilişsel alan 6 basamaktan oluşmaktadır.

1. Bilgi basamağı
2. Kavrama basamağı
3. Uygulama basamağı
4. Analiz basamağı
5. Sentez basamağı
6. Değerlendirme basamağı

Bir piramit olarak düşündüğümüzde kademeli olarak amaç değerlendirme basamağına ulaşmaktır.

1- BİLGİ BASAMAĞI:

Bilgilerin olduğu gibi hatırlandığı basamaktır. Birey kendinden asla bir şey katmaz. Tanımlama, hatırlama, söyleme, listeleme, seçme, sıralama yapmada kullanılır.

2- KAVRAMA BASAMAĞI:

Bilgilerin yorumlanarak farklı ifade edilebildiği basamaktır. Tahminde bulunulur. Tablo-grafik yorumlama, örnek verme, ana fikir söyleme, özet çıkarma alanlarında kullanılır.

3- UYGULAMA BASAMAĞI:

Bilgilerin toplandığı, araştırıldığı, uygulandığı, günlük hayata geçirildiği, gerçekleştirildiği basamaktır. Problem çözme, hesaplama ve çalıştırma alanlarında kullanılır.

4- ANALİZ BASAMAĞI:

Bilgilerin ayrıştırılması, sınıflandırılması, ilişkilendirilmesi ve karşılaştırılması gibi yeterlilikleri içerir. İnceleme yapma, ana hatlarına ayırma, ayırt etme gibi alanlarda kullanılabilir.

5- SENTEZ BASAMAĞI:

Bilgilerin kullanımıyla özgün ve yeni bir ürün ortaya koymayı gerektirir. Yaratıcılık olmalı. Analizin tam tersi birleştirme vardır. Şarkı ve şiir sözü yazmak, birleştirme, üretme gibi alanlarda kullanılır.

6- DEĞERLENDİRME BASAMAĞI:

Bilişsel alanın en üst basamağıdır. Ölçütlere göre eleştirme, değerlendirme ve yargılamayı gerektirir. Karşılaştırma yapmak ve etkilerini değerlendirme gibi alanlarda kullanılır.

DUYUŞSAL ALAN

• ALMA: Bilgi, konu, olay, olgu ve objeye karşı dikkat edildiği ve seçici davranıldığı basamaktır. Sorma, seçme, dikkat çekmek bu basamağın kullanım alanıdır.

• TEPKİDE BULUNMA: Bilgi, konu, olay, olgu ve objeye karşı ilgili, istekli olma, tepkide bulunma ve cevap vermeyi gerektiren basamaktır. İzleme, onaylama, tartışma bu basamakta kullanılır.

• DEĞER VERME: Bilgi, konu, olay, olgu ve objeye değer verme, kendini adama, razı olma davranışlarını içerir.

• ÖRGÜTLEME: Bilgi, konu, olay, olgu ve objeye ilişkin görüşleri organize etmeyi gerektirir. Kurumsallaştırma, değiştirme, düzenleme alanlarında kullanılır.

• KİŞİLİK HALİNE GETİRME: İçselleştirilen, özümsenen değerle ilgili bir davranış kalıbı ve yaşam felsefesi geliştirmeyi içerir.

PSİKOMOTOR ALAN

• ALGILAMA: Bir beceriye, berecinin gerçekleşme aşamalarına dikkat etmeyi, becerinin gerçekleşme birimlerinin farkına varmayı içerir. Örneğin babanızın nasıl araba sürdüğünü izlemek, ilk ne yapıyor incelemek.

• HAZIRLIK: Beceriyi yapmaya hazır olma, kurulma ve beceri birimlerini kavramayı içerir. Örneğin; arabanın ön koltuğunda siz varsınız emniyet kemerini takın, aynalar hazır sizde hazırsınız.

• KILAVUZLA YAPMA: Bir beceriyi taklit etme, kendi kendine yapmaya çalışma aşamasıdır. Burada birisinin yönlendirme ve gösterimleri ile işi yapma vardır.

• MEKANİKLEŞME: Bir beceriyi taklit etme, kendi kendine yapmaya çalışma aşamasıdır. Hatalarda vardır. Örneğin araba sürerken arabayı stop ettirme, yanlışlıkla vitesi farklı takma. Sonra tekrar tekrar yapma.

• BECERİ HALİNE GETİRME: Beceriyi otomatikleştirme, istenen standartlarda yapmayı içerir. Tek başına araba sürebilme. Profesyonel sürücü haline gelme.

• UYUM-ADAPTASYON: Becerileri yeni ve farklı bir durumda gerçekleştirmeyi gerektirir. Örneğin araba kullanırken yeni bir durumla karşılaşıp el freni çekerek virajı geçme.

• YARATMA: Orijinal bir beceri örüntüsü gerçekleştirmeyi gerektirir. Arabayla tek teker üzerinde gitme.

Bloom Taksonomisi, eğitmenlerin öğrencilerin ulaşabileceği akademik seviyeyi belirlemelerine yardımcı olmayı amaçlamaktadır. Bununla birlikte, öğrencilerin daha ayrıntılı sorular sormalarını sağlamaktadır. Bu sayede analiz, sentez ve değerlendirme basamaklarına ulaşmaya çalışan öğrencilerin eleştirel düşünme becerilerini geliştirmelerine de yardımcı olmaktadır.  Bloom Taksonomisi yüksek bilişsel düşünme, problem çözme, yargılama, değerlendirme ve yansıtma gibi diğer ilgili becerilerin kazanılmasını sağlamayı amaçlamaktadır.

Bloom Taksonomisinin kullanılması, eğitimcileri, katılımcının yapabileceklerini göz önüne almak için davranışsal terimlerle öğrenme hedeflerini oluşturmaya teşvik eder. Fiiller kullanılarak yazılmış bir öğrenme hedefi, öğretilen beceri ve bilgiyi değerlendirmenin en iyi yöntemini gösterecektir. Bloom’un Taksonomisi ışığında öğrenme hedeflerini göz önünde bulundurmak, daha yüksek seviyelerde bilişsel beceriler gerektiren öğrenme hedeflerini dâhil etme ihtiyacının önemini ortaya çıkaracaktır. Bu da, daha derinlemesine öğrenmeyi ve bilgi ve becerilerin daha çeşitli görevlere ve bağlamlara aktarılmasını kolaylaştıracaktır.

Bloom Taksonomisi sayesinde sorulan zorlu sorular hem bilgi temeli oluşturulmakta hem de öğrencinin öğrenme sürecini sahiplenmesi ve süreç üzerindeki gücünü hissetmesi sağlanmaktadır. Bu sayede öğrenciler karar alma ve bunu bir fikir üzerinde uygulama yönünde motive edilebilmektedirler. Temel olarak Bloom Taksonomisi, öğrencilere sadece sınıf ortamında karar alma konusunda değil; aynı zamanda, günlük hayatlarında gereken temel becerilerini geliştirmeye de yardımcı olmaktadır.