5E Modeli ile Kalıcı Öğrenme Nasıl Sağlanır?
5E eğitim modeli, öğretmenlerin öğrencilerine aktif katılım yoluyla güçlü bir bilgi temeli oluşturmalarını sağlayan bir modeldir. Bu ihtiyaç nereden doğuyor peki? Öğretmenler her zaman, öğrencilerin ilgisini çekmeyi, onları motive etmeyi ve onların becerilerini geliştirmeyi hedefler. Bunu yapmak da aslında aktif öğrenme dediğimiz bir süreci içinde barındırır. Bu süreci temel alan 5E modeli gibi modeller, öğrencinin aktif bir öğrenme sürecine sahip olmasını ve öğrencinin sorgulayan bir birey olarak yetişmesini hedefler.
Öğrenme döngüsü insanların nasıl öğrendiğinin bir toplamıdır, bu döngünün birçok parçası ve adımı vardır, 5E modeli de bu döngünün farklı bir modelidir. Bu model, kişilerin deneyimlerinden öğrendiği tezine dayanır.
Peki 5E’nin açılımı nedir?
Etkileşim (Engage), Keşif (Explore), Açıklama(Explain), Detaylandırma (Elaborate) ve Değerlendirme (Evaluate).
Baylor Üniversitesi’nde Biyoloji Eğitim (Biology Education) alanında profesör olan Kimberly D. Tanner, bu döngüde sıralamanın önemli olduğunu Sıralama Önemlidir: 5E Modelini Kullanarak Öğretimi İnsanların Nasıl Öğrendiğiyle Uyumlulaştırmak makalesinde söylüyor. (Order Matters: Using the 5E Model to Align Teaching with How People Learn,2010) Şimdi de detaylarına bu sırayla bir bakalım.
Etkileşim (Engage)
Bu aşama, öğrenme döngüsünün ilk aşamasıdır. Öğretmenler, bu noktada öğrencilerin önceki bilgilerini anlamaya çalışır ve bilmedikleri kısımları daha sonrasında kapatmak adına inceler. Bu süre zarfında öğrencilerini “öğrenme” sürecine hazırlaması, yani ilgilerini kabartması gerekir.
Bu ilgiyi çekmek için, öğrencilere açık uçlu sorular sorabilir veya halihazırdaki bilgileriyle yazı yazmalarını isteyebilir. Hiçbir şey bilmiyorlarsa da yazmalarını isteyebilir, bu sayede öğrenciler fikir üretme ihtiyacı hisseder ve merakları tetiklenebilir.
Bu aşamada Öğrenci Davranışları*:
- Konuya dair olan etkileşimini (engagement) fikirlerini belirterek, gözlemlerini paylaşarak ve modeller oluşturarak kanıtlar.
- Sorular sorar, örneğin, “Bu neden oldu?”, “Bunun hakkında neleri biliyoruz?”, “Bunun hakkında ne bulabiliriz?”, “Bu sorunu nasıl çözebiliriz?”
- Konuya olan ilgisini ve merakını gösterir.
- Konuya dair anlayış biçimini-fikirlerini açıklar.
Bu aşamadaki Öğretmen Stratejisi*:
- Soru sorar ve problemi gösterir.
- Öğrencilerin önceki çalışmalarla bağlantı kurmasına yardımcı olur.
- Öğrenme çıktılarını yayımlar ve derste bu çıktılara referans verir.
- Öğrencileri düşündüklerini ifade etmeye davet eder.
- Öğrencileri kendi sorularını sormaya teşvik eder.
Keşif (Explore)
Bu aşamada, öğrenciler yeni konsepti (öğrenecekleri konuyu) keşfetmeye çalışır. Öğretmenler, öğrencilerine bu süre zarfında sorular sorabilir, öğrencilerin beraber gözlem yapmasını sağlayabilir. Bu şekilde, öğrenme sürecinin merkezinde öğrenciler olur ve gözlemlerinden/deneyimlerinden öğrenim gerçekleştirilir.
Öğrenci Davranışları*
- Sorunları başkalarıyla tartışır.
- Verileri gözlemledikleri, tanımladıkları ve kaydettikleri araştırmaları planlar ve yürütür.
- Bir sorunu çözmek veya bir soruyu yanıtlamak için farklı yollar dener.
- Fikirlerini arkadaşlarının fikirleriyle karşılaştırır.
- Öğretmen Stratejileri*
- Soruları veya sorunları daha açık hale getirir.
- Ortak deneyimler sağlar.
- Öğrencileri etkileşim halindeyken onları gözlemler ve dinler.
- Öğrenciler için bir danışman olarak hareket eder.
- Öğrenci-öğrenci (öğrenciler arası) etkileşimini teşvik eder.
- Öğrencilerin deneyimlerini anlamlandırmalarına ve gerektiğinde onları yönlendirmelerine yardımcı olmak için araştırma soruları sorar.
- Öğrencilerin problemleri çözmeleri için onlara zaman yaratır.
Açıklama (Explain)
Bu aşama, öğrencilerin bilgileri sindirmesi ve daha fazla açıklamaya ihtiyaçları varsa bu açıklamaların öğretmen tarafından yapıldığı kısımdır. Bu sürecin daha verimli olması ve sürecin tamamlandığından emin olunması için öğrencilerin bu süreçte (Keşif-Explore) ne öğrendiğini anlatmaları istenebilir.
Öğrenci Davranışları*
- Kendi bulduğu modelleri, açıklamaları, cevapları veya olası çözümleri diğer öğrencilere gösterir.
- Eleştirel olarak diğer öğrencileri dinler ve onların açıklamalarını sorgular.
- Etiketleri, terminolojiyi ve resmi bilimsel dili kullanır.
Öğretmen Stratejileri*
- Öğrencileri kavramları ve tanımları kendi sözcükleriyle açıklamaya teşvik eder.
- Öğrencilerden kanıtlar ve açıklamalar ister.
- Mini ders, metin, internet veya diğer kaynaklar aracılığıyla açıklamalar ve bilgiler sunar.
- Öğrencilerin fikirlerini başkalarıyla karşılaştırmaları ve istenirse fikirlerini gözden geçirmeleri için zaman sağlar.
Detaylandırma (Elaborate)
Bu fazda, öğrencilerin neler öğrendiğini “uygulama” kısmıdır. Öğrenciler, bir sunum hazırlayabilir, ekstra araştırmalar yapabilir veya da maketler hazırlayabilir. Bu kısım, öğrenilen konunun temelinin daha sağlam olmasına olanak sağlar.
Öğrenci Davranışları*
- Soru sormak, çözüm önermek, karar vermek, deney tasarlamak veya bir meydan okumayı tamamlamak için önceki bilgileri kullanır.
- Kanıtlardan makul sonuçlar çıkarır.
- Kanıt ve akıl yürütme kullanarak başkaları tarafından yapılan modelleri, açıklamaları veya argümanları eleştirir.
- Yeni ve önceki deneyimler arasında kavramsal bağlantılar kurar.
Öğretmen Davranışları*
- Öğrencilerden daha önce anlatılan kelimeleri, tanımları ve açıklamaları yeni bağlamlarda kullanmalarını bekler.
- Öğrencileri kavram ve becerileri yeni durumlarda uygulamaya teşvik eder.
- Öğrencilerin kanıt ve verilerden makul sonuçlar çıkarmasına yardımcı olacak sorular sorar.
Değerlendirme (Evaluate)
5E Modeli öğrenileni değerlendirmek için güzel fırsatlar sunar. Bu aşamada, öğrencilerin temel konseptleri yeterince kavrayıp kavrayamadıkları gözlemlenir. Öğrencilerin, öğretilen konsepte yaklaşımları incelenebilir ve öğrendiklerini temel alarak öğrencinin yeni sorular üretip üretemediğine bakılabilir. Bunlar daha gözlem odaklı değerlendirmelerdir. Bunların yanı sıra, grup çalışmaları, kişisel ödevler, yazı değerlendirme çalışmaları veya da sınav yapılabilir.
Öğrenci Davranışları*
- Diğer öğrencilere geri bildirim verir.
- Mevcut anlayışı önceki bilgilerle karşılaştırarak ilerlemeyi değerlendirir.
- Bir kavramın derinliklerine inmek ve daha detaylı bilgiler öğrenmek için ek sorular sorar.
- Gözlemleri ve kanıtları kullanarak açık uçlu soruları yanıtlar.
Öğretmen Davranışları*
- “Neden … düşünüyorsunuz?” gibi açık uçlu sorular sorar. “Hangi kanıtın var?” , “Soruyu nasıl yanıtlarsın?”
- Öğrenciler öğrenilen kavramları ve becerilerin performansını bireysel olarak anladıklarını gösterirken notları gözlemler ve kaydeder.
- Öğrencinin anladığına dair kanıt toplamak için çeşitli değerlendirmeler kullanır.
- Öğrencilerin kendi ilerlemelerini değerlendirmeleri için fırsatlar sağlar.
San Diego County Office of Education’ın Bilim Araştırma Merkezi’nin yaptığı araştırmalara göre, öğrenim sürecinin tamamlanması iki veya üç haftaya tekabül etmelidir. Aynı zamanda şunu söylüyor: “Aşamalar, bir kavramı öğrenmek veya bir yetenek geliştirmek için zaman veya deneyimler oluşturmak için gerektiğinde tekrarlanabilir veya döngüye alınabilir. (örn. Etkileşim, Keşif, Açıklama, Keşif, Açıklama, Detaylandırma, Değerlendirme)”
Aktif öğrenme süreci yaratmak isteyen her eğitimcinin bu modeli öğrencilerinin öğrenim sürecine bu modeli uygulamasını tavsiye ederim. Çocukların meraklarını kabartmak, meraklarını keşif yaparak pekiştirmek, bu pekiştirmeyi öğretmenin açıklamalarıyla ilerletmek ve sonrasında daha konuyu detaylandırmak, öğrencilerin sorularını almak ve en sonunda da öğrenciyi bir değerlendirme sürecine alarak öğrenim sürecini tamamlamak oldukça verimli olacaktır.
Kaynakça:
*İle işaretlenen kısımlar, San Diego County Office of Education’ın Bilim Araştırma Merkezi’nin web sitesinden direkt alınmıştır.
Order Matters: Using the 5E Model to Align Teaching with How People Learn,2010
Lesley University Website: Empowering Students: The 5E Model Explained