Montessori Eğitimi Nedir? Yaşlara Göre 25 Faydalı Etkinlik Önerileri
Montessori Eğitimi Nedir?Yaşlara Göre 25 Faydalı Etkinlik Önerileri
Montessori eğitimi, her çocuğun bireysel becerileri ve ilgi alanlarına göre, farklı öğrenme hızına sahip olduğunu kabul eden eğitim yaklaşımıdır.
Montessori eğitimi ismini, eğitimin geliştiricisi olan İtalya’nın ilk kadın doktoru, Maria Montessori’den almaktadır.
Montessori eğitimi, 1900’lü yılların başında, çocukların ilgi alanlarına göre bireysel ilerlemelerini dikkate alan bir eğitim sistemini oluşturmak istemiştir. Montessori “İnsan doğuştan iyiye yöneliktir ve esas amacı kendini ispatlamaktır.” bakış açısını benimser. Montessori metodunda üç ana etken vardır. Bunlar Planlanmış bir çevre, çocuk ve öğretmendir. Öğretmenler çevre hazırlayıcısıdır. Çocuğun ilgi alanlarına, öğrenme hızlarına, kişilik özelliklerine, yeteneklerine göre planlamalar yapar. Sınıf ortamını, öğrencilerin birbirlerinden öğrenmelerini destekleyecek şekilde düzenler.
‘Kendim Yapabilmem İçin Bana Yardım Et’ bakış açısı Montessori yaklaşımının ana temasıdır.
Montessoriye göre “Eğitimde metot değil, insanın kişilik özellikleri göz önüne alınmalıdır.”
Montessori Eğitimi Nedir?
Montessori Eğitimi Nasıl Başladı?
Maria Montessori 20. yy. başlarında “Casa Dei Banbini” adı verilen ‘’Çocuklar Evi ’ çocuklara eğitim vermeye başladı. Başlangıçta okul öncesi çağındaki çocuklara uygulanan bu metot, yavaş yavaş diğer eğitim kademelerini de içine aldı. Maria Montessori,çocuklarla yaptığı etkinliklerde onları gözlemledi. Yaptığı gözlemler sonucunda çocukların nelerden hoşlandıklarını ve nelerden hoşlanmadıklarını not etti.
Maria Montessori, çocukların ödül ve cezadan, yetişkinler tarafından programlanmış eğitimden, aşırı gürültülü ortamlardan hoşlanmadıklarını belirledi. Bununla birlikte çocukların özgür seçimlerden, bireysel çalışmalar yapmaktan, sessiz ve sakin ortamlardan, hareket etmekten, hatalarını kendilerinin fark etmesinden, araştırma yapmaktan, düşüncelerini özgür ifade etmekten, çevrenin düzenli ve temiz bir ortam olmasından hoşlandıklarını gözlemledi.
Böylece Maria Montessori, eğitim sistemini çocukların hoşlandıkları faaliyetlerden yola çıkarak tasarladı.
Neden Montessori Eğitimi Tercih Edilmektedir?
Zihinsel gelişimin en yoğun yaşandığı dönem 0-6 yaştır. Öğrenmenin adeta altın çağı olduğu bu yıllarda çocukların, çevrelerinden öğrenmek ve bilgiyi edinmek için olağanüstü merakları vardır.
- Montessori eğitiminin geleneksel eğitim sisteminden farklı bir yapısı vardır.
- Eğitim, her çocuğa özel programlanarak, çocuğun ihtiyacına göre uygulanır.
- Montessori eğitim materyalleri çocuğun ilgi ve ihtiyacına göre özel olarak tasarlanmıştır.
- Her çocukla özel olarak kendi hızında ve gelişim seviyesinde çalışılır.
- Sınıfta eğitim düzenli, sade ve estetik görünen bir çevrede verilir.
- Arkadaşları ile işbirliğine dayalı etkinlikler ve oyunlar yoluyla öğrenme keyifli hale getirilir.
- Farklı yaş gruplarından olan çocuklar bir arada eğitim alır.
- Çocuklar doğayla iç içedir.
Montessori Eğitim Sisteminin Amaçları ve Çocuklara Kazandırdıkları Nelerdir?
Montessori eğitim yaklaşımının temelinde çocuklara birey olarak saygı duymak, kendi deneyimlerini kazanabilmeleri için belirli özgürlükleri sağlamak ve eğitimciler kontrolünde içerik planlamaları yapmak vardır.
Öğretilmek istenenler somut ve eğlenceli bir hale getirerek sunulur. Böylece çocukların öğrenirken edindikleri bilgilerin anlamlandırmaları sağlanır.
Montessori eğitim sistemi ile, her çocuğun farklı kritik dönemlerden geçtiğine dikkat edilir. Bu dönemler gözlemlenip doğru bir şekilde değerlendirildiği zaman çocukların bireysel gelişimlerine katkıda bulunulur.
Montessori eğitiminde sınıflarda serbest çalışma alanları kullanılır. Çocuklar bu alanlarda hangi materyallerle ne kadar meşgul olmak istediklerine kendileri karar verirler. Böylece çocuklar öz disiplin ve sorumluluk sahibi olurlar. Öğrencilerin bireysel ilgi ve beceri alanlarına göre kendi hızlarıyla ilerlemesi çocuklarda öz güveni açığa çıkartır.
Montessori eğitiminin çocuklara kazandırdığı diğer kazanımlar ise şu şekildedir:
- Çocuklar dikkatlerini yoğunlaştırmayı öğrenir. Konsantrasyonları gelişir.
- Sınıf düzeninden çocuklar kendileri sorumludur. Böylece düzenli olmayı öğrenirler.
- Çocuklar bir materyalle çalışmak isterlerse başka arkadaşının materyal incelemesini beklemelidir. Böylece sabretmeyi de öğrenmiş olur. Başkalarının hakkına saygılı olma kazanımı gelişir.
- Sosyalleşme imkanı bulurlar.
- Duygularını en doğru şekilde nasıl ifade edeceklerini öğrenirler.
- Özgüven, bağımsızlık ve sorumluluk duyguları gelişir.
- Disiplini içselleştirirler.
- İşbirliği halinde olmayı ve yardımlaşmayı öğrenirler.
- Başkalarına karşı empati kurmayı öğrenirler.
- Öğrenciler bir problemle karşılaştıkları zaman problemin çözüm yollarını keşfederler.
- Başkalarına ve kendilerine karşı saygı duyarlar.
Montessori Eğitim Sistemi Nasıl İşler?
Montessori eğitiminde çocuklar, hem bireysel hem de gruplar halinde çalışırlar. Öğretmenler çocuğun içindeki yeteneği ve ilgiyi uyandırmak için rehber olurlar. Sınıflar, çocukların beş duyusuna hitap edecek şekilde ve ihtiyaçlarını karşılamak için özel olarak tasarlanmıştır. Montessori sınıfları çocukları rahatlatıcı ve sınıf katılımını teşvik edici olarak organize edilir.
- Sınıftaki materyaller birçok duyuya hitap edecek şekilde, bir düzene göre ve çocuğun doğal ilgi alanlarına göre sunulur.
- Çocuklar sınıf dolaplarından istedikleri materyali kendileri seçerek kullanabilirler. Raflar çocukların ulaşabilecekleri boydadır. Çekmeceler ve dolaplar çocuklar tarafından kolayca açılacak şekilde düzenlenmiştir.
- Kıyafet askıları çocukların yetişebileceği boy seviyesindedir. Çocuklar giysilerine ve ayakkabılarına istedikleri zaman kendileri uzanarak ulaşabilir.
- Çocuklar öğrenme hızlarından kendileri sorumludur.
- Çocuklar sınıflarda kendilerinin seçtiği bir öğrenme alanında öğretmen müdahalesi olmaksızın özgürce çalışır. Çalışma sırasında öğretmenler ise çok iyi gözlemcidir.
Montessori Eğitim Materyalleri Nelerdir? Nasıl Kullanılır?
Montessori programında materyallerinin büyük önemi vardır. Montessori materyalleri, çocukların hazırbulunuşluk seviyelerine göre tanıtılır, çocukların ilgi alanlarına göre özel olarak tasarlanırlar. Materyallerle çocuğun öğrenme istekleri pekiştirilir. Çocuklar, boylarına göre düzenlenmiş raflardan istedikleri zaman materyalleri alıp çalışabilirler.
Materyaller çocuğun beş duyusuna ve farklı zekâ bölümlerine (görsel, işitsel, dilsel, matematiksel, dokunsal, koku vb.) hitap eder. Böylece öğrencilerin zihinsel gelişim alanlarını en üst düzeye taşımak için materyallerle desteklenirler.
Her bir materyalin hata kontrolü mevcuttur. Bu hata kontrolü çocuğa yaptığı hatalar karşısında kendilerini değerlendirme imkânı sağlar.
Pembe Kule
Montessori sınıflarının en dikkat çeken materyallerinde biridir. Pembe kule sayesinde çocuklar uzunluk, yükseklik ve genişlik kavramlarını görsel olarak fark edebilme becerisini geliştirir. Matematik çalışmaları için de kuleler kullanılabilir. Kuleleri üst üste dizerken çocuğun yaptığı hareketler küçük kas gelişiminde oldukça faydalıdır. Yine bu kule sayesinde büyük, küçük ve denge kavramları öğrenilir.
Koku Tüpleri
Montessori duyu materyallerinden bir diğeri de koku tüpleridir. Montessori koku tüpleri içerisine çeşitli kokular konulmuş tüplerden oluşur. Amaç çocuğun koku duyusunu geliştirmek ve farklı kokuları ayırt etmesini sağlamaktır. Tüplerde vanilya, kahve, tarçın, limon, nane, karanfil gibi farklı kokular kullanılır. Bu kokular için aynı kokuya sahip 2 şişe mevcuttur. Öğrenciler şişelerdeki kokuları koklayıp kokular arasında eşleme yapar. Bu eşleşmeyi sağlarken hata kontrolü için şişelerin üzerine etiketleme yapar.
Silindir Bloklar
Silindir bloklar; çocuğun 3 boyutlu objelerdeki boyut farklılıklarını görsel olarak ayırt edebilme ve ince motor becerisini geliştirir.
Kahverengi Merdiven
Montessori sınıflarında en bilinen materyallerden birisi de kahverengi merdivendir. Kahverengi merdiven ile çocuklar genişlik, yükseklik, kalınlık, incelik gibi kavramları fark edebilirler.
Kırmızı Çubuklar
Kırmızı çubuklar ile çocuklar, kısa ve uzun kavramını öğrenir. Matematik çalışmalarında da kullanılır.
Küçük Küp – Büyük Küp
Çocukların renk, boyut, şekil, kavramlarını ayırt etmesine yardımcı olur
Sayma Çubukları
Bu materyal,çocukların sayıları sayma, sayıları sıraya koyma becerisini geliştirmektedir. Matematik etkinlikleri için kullanılan önemli materyallerinden birisidir.
Yaşlara Göre 25 Faydalı Montessori Etkinliği
0-3 Yaş Montessori Etkinlikleri
0-3 yaş etkinlikleri, dil gelişimi, kaba ve ince motor becerileri ve harekete dayalı etkinliklerden oluşur. Çocuğun kavramsal olarak çevresine çok dikkat ettiği bu dönemde onun dünyayı tanımasını desteklemek çok önemlidir.
Ayna Etkinliği
6 aylıktan itibaren uygulanabilecek Montessori etkinliklerden birisi de ayna etkinliğidir. Aynadaki yansıması karşısında bebeğin görme duyusu gelişir. Yüzünü gören bebek kendisini tanımaya çalışacak, yüzünü ve uzuvlarını aynaya yaklaşıp uzaklaştırdıkça simetri algısı gelişecektir.
Duyu Sepeti
Bu etkinlikte bir sepetin içerisine pütürlü, pütürsüz, ses çıkaran, sert, yumuşak, çıtırtılı, sessiz gibi farklı özelliklerde ve renklerde cisimler konur. Böylece bebeklerin görsel, dokunsal, işitsel duyularını harekete geçirebilirsiniz.
Çorabın Eşini Bul
Bebeklerin konsantrasyon ve eşleştirme duygusunu tatmasını sağlayan bir etkinliktir. Farklı renklerde ve desenlerde çok sayıda çorabın çiftleri karıştırılıp bir sepete konulur. Daha sonra bebekler sepetin içinden çorapların çiftlerini bulup eşleşme yapmaya çalışırlar.
Süngerle Su Aktarma
2 yaşındaki bebeklerin kolaylıkla yapabilecekleri bir etkinliktir. Aynı boyutta ve avuç içine sığabilen iki plastik kap, temiz bir sünger, bir miktar su ile etkinlik düzenlenir.
Bebeklerden bu kaplardan birine suyu doldururlar. Doldurdukları suyu süngerle öbür kaba taşırlar. Süngerle suları taşırlarken ince ve kaba motor kasları, el göz koordinasyonları ve dikkat becerileri gelişir.
3-6 Yaş Montessori Etkinlikleri
Bu dönem anaokulu dönemine denk gelmektedir. Okuryazarlığın, dikkatin, matematiksel gelişimin, kendini ifade etme becerisinin ve duygusal algının gelişmesi için birbirinden farklı Montessori etkinlikleri mevcuttur.
- Mandallar ile çamaşır asma
- Çatal, kaşık, bıçak sınıflandırma
- Patates ile baskı çalışmaları
- Bitki yetiştirme faaliyetleri
- Birbirine yakın renkleri açıktan koyuya doğru sıralama
- Farklı boyuttaki cisimleri küçükten büyüğe doğru sıralama
- Günlük yaşam becerileri
- Balık krakerle sayma çalışmaları
- Parmak izi sayma çalışmaları
- Müzik aleti çalma
- Tekerlemeler söyleme
- Montessori zeka oyunlarından biri olan Riddle Cube ( Pipetlerle geometrik şekiller oluşturma ) oyununu birlikte tasarlama
6-12 Yaş Montessori Etkinlikleri
Bu dönem ilkokul ve ortaokul dönemine denk gelmektedir. Çocukların ilgi alanlarına göre öğrenmeden keyif almaları sağlanır.
Hayal gücü, bireysel bağımsızlık, öz güven, iç disiplin, kendi öğrenmesinden sorumlu olma ve kendine yetme becerilerinin gelişmesine destek olunur.
Bu dönemde sosyalleşme artar. Yaşadıkları toplum ve kültür içerisindeki yerini anlamaları için öğrenciler teşvik edilir. Saygı, hoşgörü, empati, kendini ifade etme gibi kültürel değerleri birtakım faaliyetlerle öğrencilerin içselleştirmeleri sağlanır.
- Bu dönemde çocuklar arkadaşlarıyla birlikte daha çok vakit geçirmek isterler. Çocukların arkadaşlarıyla birlikte vakit geçirmelerini desteklemek için ortamlar oluşturmak gerekir. Oluşturacağınız bu ortamlar sayesinde çocukların zihinsel, dil, motor, duyusal ve sosyal becerilerinin gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz.
- Okuma ve yazmaya geçen çocuklar için günlük tutmasını destekleyebilirsiniz. Günlük tutma ile çocuklar kendilerini ifade etmeyi öğrenirken bir yandan da bilişsel, motor, duyusal ve sosyal becerilerini geliştirirler.
- Boş vakitlerde ailenizle birlikte kutu oyunları, labirent, sudoku, çizim, bulmaca ve boyama kitabı etkinlikleri düzenleyebilirsiniz. Böylece çocuğunuzun konsantrasyon ve görsel hafıza, becerilerinin gelişmesini destekleyebilirsiniz.
12-15 Yaş Montessori Etkinlikleri?
Bu yaş dönemi ergenlik dönemine denk gelmektedir. Bu dönemde çocuklarınızın beden algısını geliştirecek sportif faaliyetlerde bulunabilirsiniz. Ayrıca kendi benliğinin farkına varabilmesini sağlayacak, insanlar arası ilişkilerini kuvvetlendirildiği faaliyetlerde bulunabilirsiniz.
Bunlara birkaç örnek:
- Sinema, tiyatro, konser gibi etkinliklere birlikte katılabilirsiniz.
- Atasözleri ve deyimleri resimlendirebilirsiniz.
- Birlikte market alışveriş listesi hazırlayıp, markette birlikte alışveriş yapabilirsiniz.
- Ergenlik döneminde özellikle genç yetişkinliğe ilk adımını atan çocukların ilgi alanları ve dünyayı anlamlandırma konularında sohbetler edebiliriniz.
- Akademik anlamda gelişebilmeleri için uygun ortamlar sunabilirsiniz.
- Girişimcilik faaliyetlerini destekleyebilirsiniz.
Montessori Oyun Önerileri
1- BALONLARIMIZI SEKTİRELİM
Oyun hazırlığı için gerekli malzemeler:
2 Adet balon
2 Karton tabak
2 Dil çubuğu
(Materyal sayısını arttırarak daha fazla oyuncunun oyuna dahil olmasını sağlayabilirsiniz.)
Kağıt tabaklara ahşap çubukları yapıştırın (Raket görüntüsü). Balonları şişirip şişirdiğiniz balonları tabağın üzerine koyun. Çocuğunuzla birlikte aynı anda balonları sektirmeye başlayın. Balonları sektirirken içinizden ya da sesli olarak sektirme sayınızı tekrar edin. Daha çok sektiren oyunun şampiyonu olur.
Bu oyun çocuklarımızın hangi alanlarda gelişimine katkı sağlar?
Görsel-mekânsal alanda planlama, sayı tekrarı, konsantre olma, el-göz koordinasyonu ve hızlı hareket etme becerilerini geliştirir.
2-BEN HEYKELTRAŞ OLDUM
Nasıl oynanır?
2 ya da daha fazla kişiyle oynanabilen bir oyundur. Oyunculardan birisi kura ile heykeltıraş seçilir. Oyuna başlamadan önce heykeltıraş seçilen kişi heykelini nasıl tasarlamak istediğini sesli söyler. Örneğin “Heykellerin en komiği, en sevimlisi, en mutlusunu, en heyecanlısını yapmak isterim.” der. Bunu söylediği anda her oyuncu heykeltıraşın istediği şekilde vücuduyla ve yüzüyle bir ifade oluşturur. (Komik, sevimli, mutlu, heyecanlı vb.) Heykeltıraş hangi ifadeyi beğenirse o ifadeye bir yıldız sembolü verilir. Yıldızı alan heykeltıraş olur.
Bu oyun çocuklarımızın hangi alanlarda gelişimine katkı sağlar?
Konsantre olma, yönergeleri takip etme, psikomotor gelişim, kaba motor becerileri ve duyguları ifade edebilme becerilerini geliştirir.
3- EVET – HAYIR – YOK
Nasıl oynanır?
Oyunculardan biri sunucu diğeri de sorulara cevap veren kişi olur. Cevap veren oyuncunun sorulan sorulara “Evet” ya da “Hayır” şeklinde cevap vermemesi gerekir. Örneğin “Kitap okuyor musun?” sorusuna “Evet” derse oyunu kaybeder. “Okuyorum.” diye cevap vermelidir.
Bu oyun çocuklarımızın hangi alanlarda gelişimine katkı sağlar?
Yönergeyi anlama, dikkat, konsantrasyon vb.
4- BENDEN SONRA TEKRARLA
Nasıl oynanır?
Oyunu en az 4 kişi olacak şekilde oynamanızı tavsiye ederiz. Her oyuncu birer kelime ekleyerek ilk kişinin söylediği kelime üzerinden bir hikâye oluşturulur. Tüm kelimeler tamamlanınca hikâyenin tamamı sesli okunur. Oyun sonunda çok eğlenceli hikayeler ortaya çıkabilir.
Bu oyun çocuklarımızın hangi alanlarda gelişimine katkı sağlar?
Hafızayı kuvvetlendirme, iletişim, hayal gücü, dikkat vb.
5- MASA TOPU
Oyun hazırlığı için gerekli malzemeler:
Bir parça pamuk, renkli bant ve masa
Nasıl oynanır?
Oyuncular bir masanın etrafında iki gruba ayrılır. Her grubun önüne kendi alanlarını belirlemek için renkli bir bant ile çizgi çekilir. Pamuk top gibi yuvarlanır ve masanın ortasına konulur. Başla komutuyla beraber oyuncular pamuk yumağını karşı tarafın alanına üfleyerek götürür. Belirlenen alana kadar üflenen her yumak için 1 puan kazanılır. Toplam 5 puan alan takım oyunu kazanır.
Bu oyun çocuklarımızın hangi alanlarda gelişimine katkı sağlar?
Konsantre olma, nefes kontrolü, hızlı hareket etme becerilerini geliştirir.
Montessori Kitap Önerileri
- Emici Zihin , Kaknüs Yay.
- Harika Çocuk , Tim Seldin, Kaknüs Yay.
- Doğumdan İtibaren Montessori , Paula Polk Lillard, Kaknüs Yay.
- Montessori Çılgınlığı, Trevor Eissler, Alfa Yay.
- Bana Kendi Kendime Yetmeyi Öğret, Charlotte Poussin, Kaknüs Yay.
- Montessori Yöntemiyle Çocuk Eğitimi, Eriman Topbaş, Panama Yay.