Zihin Haritaları Nedir?
Bu yazıda sizlerle dünyanın en etkili not alma tekniği olarak kabul edilen “Zihin Haritaları” hakkında bazı bilgiler paylaşacağım. Öğrenme ve hafızayla alakalı yapmış olduğum eğitimlerde vurguladığım bir husus var. Beynimizde iki tane lob var; sağ beyin ve sol beyin. Sol beyin; mantık, sayı, yazma, listeleme, detaylarla ilgilenirken, sağ beyin ise hayal gücü, renkler, görüntüler, müzik, ritim, duygu daha çok bu işlevleri icra ediyor ve eğitim sistemleri genellikle daha çok sol beyni çalıştıran sistemler olduğu için sol beynimiz bizim daha fazla gelişiyor.
Sağ beynimizi daha az kullandığımız için ben bu durumu şuna benzetiyorum. Bir kuş hayal edin iki kanadı var, biz sağ kanadını maalesef bu sistemde biraz köreltiyoruz ve sonrasında da uçmasını istiyoruz. Sağ beyini kısacası öğrene sürecinde aktif kullanmıyoruz. Sağ beynimizi peki daha aktif nasıl kullanabiliriz? İşte zihin haritaları bu noktada not alırken sağ beyni daha etkin kullanmanızı sağlayan muhteşem bir teknik olarak karşımıza çıkıyor. Bizler genellikle not alırken sol beyin ağırlıklı not alıyoruz yani bu ne demek? Bir mantık silsilesi içerisinde sayfayı dikey tutarak en tepeye başlığı yazarak sonra madde madde listeler yaparak not alıyoruz. Çok fazla renkli kalem kullanmıyoruz hatta bir tane kalemle bütün notu alıyoruz.
Sayfalarca süren notların içerisinde boğulup gidiyoruz. Kavramlar arasındaki ilişkileri göremiyoruz bir sayfa üzerinde büyük resmi göremiyoruz. Bunun gibi birçok dezavantajlar yaşıyoruz. Zihin haritaları tekniği işte bu dezavantajları ortadan kaldıran muhteşem bir not alma tekniği. Bu not alma tekniğinden bahsederken işin mucidi Tony Bozan’dan bahsetmemek olmaz. İngiliz psikolog Tony Bozan öğrenme üzerine araştırmalar yapan hızlı okuma, hafıza teknikleri, zihin haritaları gibi teknikleri yoğun bir şekilde insanlara öğreten bir isim.
Yaptığı araştırmalarla şunu keşfediyor; aslında ünlü düşünürler, dâhi insanlar da zihin haritasına benzer şekilde notlar alıyorlarmış. Peki kim bu ünlü isimler ve dahiler? Leonardo da Vinci, Isaac Newton, Walt Disney. Bu isimler de az sonra sizinle paylaşacağım şekilde notlar alan insanlar. Peki bu dâhilerinde kullanmış olduğu zihin haritaları nasıl oluşturuluyor? Gelin birlikte buna bakalım.
Bizler zihin haritaları tekniğini kullanırken, not alırken özellikle sayfayı yatay kullanmaya çalışıyoruz. Genellikle çünkü biz hep not alırken dik kullanırız sayfaları ilk yaptığımız hareket sayfayı yatay kullanmak üzere oluyor. Öncelikle oluştururken sayfayı yatay kullanıyoruz. Ana başlığı ise sayfanın tam ortasına yazıyoruz. Genellikle başlıklar en üste yazılır. Burada bir farklılık oluşturarak sayfanın tam merkezine yazıyoruz ki odağımız daha iyi bir şekilde belli olsun. Buradan sonra o konuyla alakalı çalıştığımız konuyla alakalı alt başlıkları ve anahtar kelimeleri ise ana başlıktan çıkardığımız okların üzerine yazıyoruz. Ve hatta yanlarına simgelerde çiziyoruz ve bu esnada da renkli kalemler kullanıyoruz.
Ben şimdi size olayı daha iyi anlamanız adına öğrencilerimizin yapmış olduğu birkaç tane örnek paylaşmak istiyorum.
Lise öğrencimiz Rana Tongue Fu kitabıyla ilgili bir zihin haritası oluşturmuş ve şu şekilde oluşturmuş; ana başlığı sayfanın ortasına yazmış. Gidip de en tepeye yazmamış. En önemli noktalardan bir tanesi bu. Aklında kalan unsurların tamamını yazmıyor. Anahtar cümleler veya anahtar kelimeleri tespit ederek onlar üzerinden ilerliyor. Rana burada ne demiş? Önemli gördüğü bir unsur eleştirmemekmiş ve bunu buraya yazmış.
Daha sonra buradan bir ok çıkarmış “Objektif bir dil kullan” yazmış. Daha sonra “Aşırı uçlardan kaçının”, “Emir verme, rica et” demiş ve bakın bu esnada yanlarına bir de simgeler çizmiş. Dil yapmış, dilin üstüne bazı noktalar koymuş. Burada aşırı uçlardan kaçınmak için uçurumdan aşağıya atlayan bir insan çizmiş. Emir verme, rica et’in yanına ise “lütfen” yazmış. Bakın burada kendisi o kitapla alakalı aklında kalan unsurları bir sayfa üzerinde şekillerle renklerle ifade etmiş ve o kitabı aklında çok daha iyi aklında tutmuş.
Bir başka örnek daha paylaşacağım. Yine aynı kitapla burada herkesin zihin haritalarını nasıl farklı kullanabildiklerini, yaratıcılığında bu noktada nasıl devreye girdiğini görmenizi istiyorum. Bir başka öğrencimiz Deren Güneş ne yapmış?
Tongue Fu’yu yazarken bir dil resmi yapmış. Ardından yukarı bir ok çıkarmış “KÖH TRENİ” demiş. Alt başlıklarını yazarken “Kabul et, özür dile, harekete geç”. Buradan bir ok çıkartarak “İkaz etmeyin, hatırlatma yapın” demiş. Mesela buradan çıkarmış olduğu bir ok da “Unutulacak sözler” başlığıymış “yıkıcı ama yerine ve yatıştır” demiş. Ama’nın üstüne ne demiş? “Öfkelendirir”, “Ve” ne yapar? “Yatıştırır” demiş. Burada da simgeler çizmiş. Bakın burada resmen bir sanat eseri var. Sanatını konuşturarak sağ beyini öğrenme sürecinin içerisine aktif bir şekilde katmış.
Zihin haritaları tekniği işte bu şekilde notlar alarak hafızanızı daha etkin kullanacağınız, sağ beyni öğrenme süreci içerisine aktif olarak katabileceğiniz muhteşem bir teknik. Saatler süren uygulamalı eğitimleriyle öğrenciler bunları rahatlıkla yapabilir hale geliyor. Ben bu yazıda sizlerle dünyanın en etkili not alma tekniği olarak kabul edilen zihin haritalarına dair farkındalık oluşturmaya çalıştım. Artık eskisi gibi not almayarak zihin haritalarını daha detaylı araştırarak daha kalıcı notlar almanız dileğiyle.