Kalıcı Öğrenme Nasıl Sağlanır?
Neredeyse her öğrenci, okuduklarını hemen unutmaktan, sınıfta öğrendiklerinin çoğunu unuttuğundan, hiçbir bilginin onlara kalıcı gelmemesinden şikayet eder. Bunun için çeşitli önlemler almaya çalışırlar zaman zaman. Bazıları mavi mürekkepli kalemle yazmanın hafızaları için daha olumlu olduğunu söyler ve sadece mavi mürekkepli kalem kullanır. Bazıları farklı renklerle çalışmanın kendisine iyi geldiğini söyler, farklı renkli kalemleri veya fosforlu kalemler kullanır. Bazıları çokça not alır çünkü yalnızca öyle öğrenebildiğini söyler, bazıları dersleri defalarca -eğer bulabilirlerse- dinler. Bazıları farklı not alma tekniklerini kullanır. Bu liste daha da uzar! Peki, günün sonunda bu kadar stratejiyle neyi hedefliyor bu öğrenciler? Tabii ki öğrendiklerini daha kalıcı hâle getirmeyi.
Öğrenci (Öğrenen her kişi için kullanıyorum.) ne yapmalı? Bu yazıda Harvard Yayınları’ndan çıkan Make It Stick kitabını kaynak edineceğim. Bu kitap, yaşam boyu öğrenci kalmak isteyenler için altın değerinde bir kitap. Kitabın ana tezi, birçok yaygın çalışma alışkanlığı (yukarıda da bazılarından bahsettim) ve uygulama rutininin aslında ters etki yarattığı üzerine. Bir bilginin altını çizmek veya yalnızca mavi mürekkeple sayfalarca not almak, evet, bu şekilde bilgilerin daha akılda kalıcı olduğu yanılsamasını yaratır fakat bu kazanımlar hızla kaybolur diyor yazarlar ve bu gibi geleneksel taktiklerin de verimli olmadığını da ekliyorlar. Daha karmaşık ve kalıcı öğrenme, kendini sınamaktan, yeni materyalleri biraz unutkanlık başlayana kadar çalışmak için beklemekten, uygulamada belirli zorluklar ortaya çıkarmaktan ve konuların pratiklerini birleştirmekten geçer diyorlar.
Yani, kalıcı öğrenmek isteyenler ne yapmalı, nedir bu doğru stratejiler diyorsanız, yukarıda bahsettiğim Make It Stick kitabında 4 temel etkili öğrenme stratejisinden bahsediyor. Sırayla onları size açıklayayım.
1- Okuduğunuz materyal üzerinden kendinize sık sık sorular sorun.
Kendinize, okuduğunuz/dinlediğiniz konuların önemli noktalarından kartlar hazırlayın. Bu kartlarda sorular ve cevapları olsun ve kendinizi düzenli şekilde sınava sokun, yani kendinizi test edin. Hafızanızı bu şekilde zorlayın, bu sizin konuları unutmanızı önleyecek ve en önemlisi de bilmediğiniz konuları fark etmenizi sağlayacak.
Bence bilmediğiniz noktaları kavramak burada en önemli nokta. Öğrendiğiniz şeyleri içselleştirebilmek ve zihninize tam oturtabilmek için pürüzleri yok etmeye odaklanmak kritik bir rol oynar. İlerideki çalışma planınıza da kesinlikle öğrenemediğiniz konuları almalı ve üzerine de çalışmalısınız.
2- Aralıklı şekilde çalışın ve kendinizi test edin.
Çalışma ve test sürecinde aralıklara sahip olmak iyidir. Art arda kendinizi test etmeniz çok da anlamlı olmayacaktır çünkü öğrendiklerinizi o an hatırlamanız ve sonrasında hızlıca unutmanız çok mümkün. Bir konuda iyi olduğunuzu hissettiğiniz anda kendinize zaman verin ve konuya da biraz ara verin. Sonrasında tekrar o konuya dönebilirsiniz.
3- Kendinizi her çalışma süresince farklı konulardan test edin.
Bir konuya odaklandığınızda, kolay şekilde o konudaki her soruyu çözebiliyor hale geliyorsunuz değil mi? Sonrasında farklı bir konudan(üniteden) soru gelince “kafamı karıştırma!” diyebilirsiniz. Bu çok doğal çünkü içselleştiremediğiniz -öğrenim sürecini tamamlayamamış- bilgilerden bahsediyoruz. Bu sebeple, kitapta soruları birbirinden farklı konulardan seçmenin öğrenim sürecine faydalı olacağından bahsediliyor. Bu sayede, konuları daha iyi hatırlayabilecek ve gerektiğinde de pratik karşılığını uygulamaya alabileceksiniz.
4- Çalışırken kendinizi sorular sorun.
Bu sorular “Neden?” de olabilir “Nasıl?” da olabilir “Kim tarafından?” da olabilir. Soru sormak, konuya bakışınızı oldukça genişletir, ayrıca konuların detaylarını da bu gibi sorularla fark edebilirsiniz.
Başka çeşit sorular çalışma bitimiyle de gündeme alınabilir, mesela diyebilirsiniz ki “Ben bu konudan ne öğrendim?”, “A durumu gerçekleştiğinde B durumu nasıl gerçekleşir?” gibi.
Öğrendiklerinizin daha kalıcı olması pek tabii tek taraflı bir iş fakat bazen bazı kolaylaştırıcı etkenlere sahip olabilirsiniz, mesela öğretmenleriniz! Sınıfta öğretmenlerin, kalıcı öğrenmeyi destekleyecek modelleri kullanıyor olması da öğrencinin öğrenme sürecine büyük fayda sağlayacaktır. Bu modellerden bir tanesi 5E Modeli, detaylıca okumak isterseniz daha öncesinde yazmıştım: https://abdulkadirozbek.com.tr/kalici-ogrenme-icin-5e-modeli/
Kalıcı öğrenme, her öğrencinin ciddiye alması gereken bir konu. Hayat boyu öğrenci kalmak isteyenlerin de muhakkak öğrenmeyi öğrenmesi gerekiyor. Bunun için size Make It Stick kitabını öneriyorum, Türkçe’ye de Aklında Kalsın: Başarılı Öğrenme Bilimi olarak çevrilmiş.
Kaynakça:
Make It Stick: The Science of Successful Learning. Harvard University Press, 2014.