Yaşlara Göre Oyuncak Seçimi Nasıl Yapılmalı?
Çocukların her yaş aralığındaki gelişimleri için olan ihtiyaçlar farklı olduğu için seçilen oyuncaklar da örtüşmeli. Birçok güvenli ve uygun oyuncaklar aslında kolayca ulaşılabilir ve aslında evdeki eşyalar dahi yeterli olabilir. Bir leğenle saatlerce oynayan çocuklar görmüşsünüzdür, bazı aileler farklı farklı oyuncaklar alsalar da çocuklarının evdeki süpürgeyle oynamaya devam etmesinden yakınırlar. Çocukların gelişiminde bu oyunlar da en az dışarıdan aldığımız oyuncaklar kadar önemlidir.
Bu sebeple çocukların yeteneklerini ve motor gelişimlerini daha güvenli desteklemek için çocukların ihtiyaçlarını anlatacak ve bazı oyuncak önerileri vereceğim. Burada şunu hatırlatmak isterim, her çocuk özel ve biriciktir. Hepsinin gelişim alanları ve süreçleri birbirinden farklıdır. Çocuğunuzu ve ihtiyaçlarını anlayıp ona uygun oyuncakları bulmaya çalışmalısınız.
Çocukların yaşlara göre oyuncak seçimini aktarmadan önce Temple Üniversitesi’nden Kathy A. Hirsh-Pasekve Delaware Üniversitesi’nden Roberta Michnick Golinkoff’ın yayımladıkları makalede, oyuncaklar için belirledikleri 3 global prensibi aktarmak istiyorum.
1- Oyuncak %90 çocuk, %10 oyuncak olmalıdır
Yaşlara göre oyuncak seçimi yapmadan önce oyuncakların ne kadar interaktif olduğunun incelenmesi gerekiyor. Eğer oyuncak; çocuğun elinden hayal dünyasını alıyor, ona hayal kurması için herhangi bir alan yaratmıyorsa bu hiçbir yaş için tercih edilecek bir oyuncak değildir; çocuğun oyun sürecinde pasif olmasını hiçbir zaman istemeyiz.
2- Oyuncaklar doğal olabilir
Genelde çocuklar için mükemmel olan oyuncaklar, çok az yatırım gerektirir veya hiç yatırım gerekmez. Kanepe yastıklarından yapılan kaleler, büyük kutulardan yapılan tekneler, tencere kaşık ile yapılan müzik… Hali hazırda var olan eşyaları, oyuncakları yapmalarına izin verin. Çocukların yaratıcılık seviyeleri çok yüksektir, bunu kullanmaları için onlara alan yaratın. Pet şişe kapaklarından birçok oyun üretebilir, evdeki tencereyi bateri olarak kullanabilir.
3- Az harcayın, daha çok alın
Buruşuk kağıtlar, tencerelerden yapılan müzik aletleri, veya evdeki çubuklarla kurgulanan oyunlar o kadar da havalı gelmiyor olabilir. Fakat aslında onlar da çocuklar için çok keyifli ve gelişimlerini destekleyici olacaktır. Satın alımlar için bütçenizi daha çok sanat malzemeleri, yapı malzemeleri, bilimsel kitler veya doldurulmuş hayvanlardan yana kullanabilirsiniz.
Yaşlara Göre Oyuncak Seçimi
0 – 12 AY
İlk üç ay, bebekler etrafını keşvetmek dışında çok fazla şey yapamazlar. Görme yetileri henüz gelişmemiştir ve her şeyi parlak görürler. Bu demek değildir ki yalnızca siyah ya da beyaz oyuncaklar onlar için iyidir, birbiri ile kontrasta sahip oyuncaklar da yine ilgilerini çeker. Bebeğin gelişimiyle beraber, duyu organlarına hitap eden oyuncaklara da ilgisi olacaktır. Bu yüzden birçok oyuncak aslında etkileşimi artırmak için farklı tasarımlara sahiptir. Oyuncak, farklı sesler çıkarabilir, şarkı söyleyebilir yahut da yumuşak bir yüzeye sahip olabilir.
Oyuncak Önerileri:
- Çıngıraklar
- Doldurulmuş yumuşak toplar
- Ses çıkaran oyuncaklar
- Oyuncak bebekler
- Parlak oyuncaklar
1-2 Yaş
NYU Çocuk Eğitim Merkezi’nin çalışanı Psikolog Robin Goodman bu yaşlar için “Bebeğiniz sebep ve sonuçlara hayran kalıyor ve hareketlerine yanıt veren ve yeni edindiği motor becerileri kullanan her oyuncağı sevecek.” diyor. Bu yaş için bir düğmeye bastıklarında (sebep) bunun bir reaksiyonun (sonucunun) olması bebekleri mutlu eder. Örneğin topa çekiçle vurmasını sağlayan sesli bir oyuncak yahut da karakterin bir reaksiyona göre ortaya çıkmasını sağlayan oyuncakları çocuklarınız çok sevebilir.
Oyuncak Önerileri:
- Ses çıkaran veya hareket eden parçaları olan itmeli veya çekmeli oyuncaklar
- Çocukların mandalları veya topları deliklerden geçirmesine izin veren çekiç setleri
- Tef, davul gibi basit, sağlam müzik aletleri
- Okul otobüsü veya itfaiye aracı gibi büyük oyun araçları ve bunlara binen plastik insanlar
- Banyo zamanı için lastik ördekler veya oyuncak tekneler
- 4 ve 12 arasında parçaları olan yapbozlar
2-3 YAŞ
Kendi başına bloklarla bir ev inşa etmek için gereken ince motor becerilerine sahip çocuklar, etrafındaki insanların hareketlerini ve nesnelerin seslerini taklit eden oyunlardan zevk alabilir. Ses çıkaran telefonlar buna iyi bir örnek olabilir. Ayrıca bu yaşlarda, çocuklar çok aktiflerdir. İtme-çekme oyuncaklarından ve oyunlarından keyif alacaklardır. Çocuğunuzun ayağını kullanacağı bir oyuncakla başlayabilirsiniz, mesela üç tekerlekli bir bisiklet.
Oyuncak Önerileri:
- Oyuncak telefon, balık tutma oyuncakları, oyuncak mutfak setleri, bebek arabaları gibi oyuncaklar.
- Binilebilir oyuncaklar veya üç tekerlekli bisikletler
- Müzik aletleri
- Korna veya siren düdüğü yapmak için düğmeli büyük taşıma oyuncakları
- Birbirine oturan yapı oyuncakları (Legolar)
4-5 YAŞ
Bu yaşlar, öğrenme yeteneğinin en yüksek seviyeye çıktığı dönemlere denk geliyor dolayısıyla bu zamanlarda eğitici ve öğretici etkileşimli oyuncaklarla çocukları tanıştırabilirsiniz. Bu noktada ise oyuncakların, çocuklar hata yaptığında verdiği reaksiyonlara dikkat etmelisiniz. Hatalarından hemen sonra “bip” sesi gibi hata yaptığını vurgulayan oyuncaklar yerine, “iyi iş, tekrar dene” gibi bir sonraki adım için cesaretlendiren ve motivasyon kırmayan oyuncaklar tercih edilmeli.
Oyuncak Önerileri:
- Sanat kitleri
- Elektronik eğitici kitler
- Legolar
- Daha karmaşık yapbozlar
- Ulaşım araçları, tren istasyonu
- Bisiklet
- Bazı masa oyunları
6-7 YAŞ
Bu yaşlarda, çocuklar hem öğretmenlerinden hem de akranlarından öğrenir. Kendi ilgi alanlarını da yavaş yavaş geliştirir. Bazıları boncuklarla takı yapmayı severken bazıları evcilik oynamayı sever bazıları ise sokakta futbol oynamayı tercih eder. Bu zamanlarda, arkadaşlar giderek önemli hale gelir. Bazen çocuklar bu yaşlarda, “herkeste şundan var” diyerek belirli bir oyuncağı veya herhangi bir nesneyi isteyebilir. Bu yaşlarda enstrümanların çalınması zor olabilir fakat erken yaşta başlanmasının iyi olduğu bazı müzik enstrümanlarına başlayabilirler.
Oyuncak Önerileri:
- Uzaktan kontrol edilebilen arabalar
- Bilimsel kitler
- Teleskoplar
- Bilgisayar oyunları
- Daha komplike lego oyunları
- Spor ekipmanları
- Strateji gerektiren masa oyunları
- Bazı müzik aletleri
8 Yaş ve Üzeri
Bu yaşlarda artık açık hava sporlarına ilgi iyice artar. Patenler ve bisikletlerden zevk alınır. Yetişkinlere benzer ilgi alanları geliştirir ve hobiler edinmeye başlarlar. Bu dönemler onlar için yeterlilik duygusunu hissettikleri işleri yapmaya yöneltir, oyunlarda daha iyi puanlar almak ya da sınavlardan en yüksek notu almak için çabalamak gibi.
Oyuncak Önerileri:
- Bilgisayar ve video oyunları
- Spor için ekipmanlar
- Bilim kitleri
- Yapı kurmayı sağlayan oyuncaklar
- Scrabble ve Monopoly gibi Masa oyunları
- Modelleme kitleri
Yaşlara göre oyuncak seçimi yapmadan önce her çocuğun biricik olduğunu ve gelişim süreçlerinin birbirinden çok farklı olabileceğini hatırlatmak isterim. Çocuğunuzu tanımaya ve ihtiyaçlarını anlamaya çalışın.
Kayakça:
https://www.naeyc.org/resources/topics/play/toys
https://kathyhirshpasek.com/wp-content/uploads/sites/9/2015/08/PLAY_toys_for_your_baby.pdf